Search This Blog

Wednesday, June 20, 2012

Pa thlazar hnuaia awmlai kha aw!

Mihlun tih takah Aizawl a a rualpui te chuan an hre hlawm viau maithei, mahse inchhung lam a a fate a enkawl dan erawh hria an tlem pharh maithei thung! Mitê'n, "pâ te tluk an har e," anlo tih thin angin, ka pa kha ka tluk hlawllo a ni. Ani kha chuan a hunah min zilhin min hau a, a tlangpui thuah erawh thiantha kawmin kan unau kha min kawm thiam tlat thin.

Rimawi ngaina mi tak alo ni hlauh mai kha kan vanneih phah bawk. Chhungkua inkawmhona tha kan neih tam phah hle. Rimawi a ngaina satliah mai lova, fate rualpui duh tur a hre hnem a, min zirtir peih hle bawk. Chutiang hlate chu a hovin kan unauin kan sa ho dâl dâl thin a, a lunglen thlak ta hle mai.

Sound of Music movie min han enpui a, khami film kha naupang rimawi zirtir nan alo tha viau mai lah tak a, kan hlimpui thin hle mai. A movie ami ang deuh khan kan unau chuan kan sak tur tlar te chu kan nei hrang thliah hlawm a, kan unau pawh kan inngeih phah viau awm e.

♫ Doe, a deer, a female deer
    Ray, a drop of golden sun
    Me, a name i call myself
    Far, a long, long way to run
    Sew, a needle pulling thread
    La, a note to follow Sew
    Tea, a drink with jam and bread
    That would bring is back to Do♫

 Nopang tan a rimawi zirna tha tak alo nih bakah, hetiang kan han saho dial dial mai thinte kha chuan, unau leh nu leh pa inkar boruak pawh alo siamtha thin viau awm e.

Ka 'tifin' (lunch) pai tur min siamsak thin laite kha avan ngaihawm ta vele. Mi fate angin sa hmeh tur paive thei renglo mah ila, dal leh artui min paitir te khan phur takin Mary Mount lam paninka tifin box kha ka khaichho ve hnak hnak thin kha ania. Kei lah kha ka harh ve angreng si, Mary Mount sister te lukhum phihthlak te kha ka hmang a, ka pa emaw an koh chang a awm leh zauh thin. Khatiang hunte khan thil dang daih sawiin nundan mawi min zirtir thin.

Mizoram-ah hian naupangte tan infiamna hmun avang thin em em mai a, kan play ground ber chu motor kawngpui kha a ni mai thin a. Thian inkawm nan tawlailir neihte kanlo duh ve thin a, chutiang tur thing kan putte chu phur takin a ke turte min tukpui thin.

Amah kha a hmun leh a hun a zirin min kawmhlim thiam hle tak a, nelawm takin a awm thiam fo! Fa hmuh hmasakber ka nih angin min duat thin bik hle a, ka pangchan phah viau nangin ka hlimna turin theih tawp a chhuah hreh ngailo. Ka sual vanga min hauh tapte hian a rilru ana tih ka hai ngailo, ka pa min ngaidam ang che.

Ka ngaihtuah kir leh hian, a thuamhnaw thar neih khat em emna chhante kha keimahni unau vang ani ngei ang tih ka ring a, ropui ka ti a, ka zahna avan zual tak em!  A thawhpuite hausak bik zia ka sawite khan ka mitah en-kalin, "Kan neive thei vek alawm, mahse kan inkhawm ngam tawh dawn emni?" a tih tawngkam kha ka theihnghilh leh tawh ngai lovang.  Kan unau khan midik nih, nun dik neih a pawimawh zia min hrilh ngun hle thin a. Aman a nunpui thin avangin entawn tlak tak niin ka hria. Chutiang nilo sela chuan, tunah hian ka dam tawh kher awm love. Ka pa'n min zirtir thinte kha aman a nunpui thin zel vangte pawh ania'ng e, Pathian zarah sualin ka thi lova, ka harhchhuah leh theih ni!

Mitê'n anlo sawi thin, "a family that prays together stays together," an tih ang deuh khan, chhungkaw zaiho dêl dêl theite lo inpawh bik dan hi alo ril thei viau awm e! Pa in a fate thutha a hrilhin, chutiang chuan amah ngei kha a nun alo pawimawh zia ka hriat phah ta bawk.  Kan chhungkua a kan tawngtai ho thin laite, Rosary sawi thla alo nih a, chhungkaw hrang hrang tlawh kual a Rosary kan sawi ho thin lai te kha avan ngaihawm tak em!

Tunah chhung-thar dinin fanau ka chawi. Zuapa thlazar hnuai a unau za kan lenlai ngaih rêng ka bâng chuang silo!




Tuesday, June 12, 2012

Mawl vanga ruihhlo tih ṭhin lai.


Shillong aṭanga kalo haw hnu deuh, Aizawl ka'n awm ta kha nulat tlangval, khawvel nawmchenna lamah ka tlan nasa em em ṭhin. Rualpui tamtakte aiin ka mawl fal ania'ng chu, intih tunlai nan khang hunlai a ruihhlo lar ṭhin Optalidon mum chu ka ei ve ṭan ta a. Mi hriat a ruih lan kan hlau si, han nawm deuh chiai chiai châkna awmve bawk si khan kan ti ṭhin ni maiin ka hria.

Hasish (Charas) alo lar thar leh a, tola khat (kutzungpui chanve tiat vel) kha cheng 100 emaw te a ni ṭhin a, Afghani leh Kashmiri kha a awm hrang a Afghani hashish kha to zawk ṭhin nghe nghe awm e. Hetih lai hian heroin (No.4 an tih mai) pawh a awm ṭan ta zeuh zeuh bawk a. Hetih hunlai (early 80's) hian heroin chhe chi, brown sugar an tih mai pawh chuan Aizawl alo thleng ve der tawh mai. Chutiang ruihhlo ka hmuh angte chu ṭhiante zarah ka tive thei zel a, han kai deuh chhalh lah khan nula kiangah te khan intihtheih nan deuh tak kan la hmang zui lehnghal a! Thil chhuak thar ala nih vang leh a hlauhawm zia kan ngaihtuah chhuah phak loh leh hriat loh vangte pawh ani mahna.

Tichuan hun a kal zel a, ṭhiante neih chauh rin theihloh hun alo thleng ta. Chutih hunah erawh chuan a ngawl kalo vei der tawh chu alo ni a, avan pawi tak em! Tichuan heroin ngawlvei kalo nih tak hnuah chuan a nuam tur a ruih/tih pawh ani tawh lova, chiri (suffer) dal tur emaw zawk a tih fo mai alo ngai ta zawk a! A thuhrimah, kan ngaihtuah let leh hian, heroin (no.4) kha nuam tiin vawikhatmah ka ruih awm reng reng ka ngaihtuah chhuak zolo. Ka tih ṭantirhin ruihna khawp ka tih hma aṭang phatin luak lamah a kal a. Ruih chhung lah kha darkar 4 emaw lek ani a, tih ngun a ngaiin alo van ho tak em! Ka thisen-zâm, ka ban veilam ami chu  a bawk bik lel lawl hlawm reuh a, chumi ahte ngei chuan ani vawi tam tak kalo injection ṭhin chu ni.

In fix (injection) ka ngam hma hian a khu hiplut-in, chutiang chu 'chase' kan ti ṭhin. Cigarette tuamna foil a lehkha inbel chu hîk thlain, chumiah chuan heroin chu tlemte dahin a hnuaiah mei a hliauin chumi khu chu a bik tak a siam 'pipe' hmangin kan hiplut ta ṭhin a. A khu tlemte tih chhuah palh emaw, hmaih palh emaw a uihawm duh ṭhin viau bawk.

Heroin zukna pipe hi pawisa tlang leh foil hmangin kan siam ṭhin. Cigarette chu foil chuan a lehlam kan han khuh a. Pawisa lehlam tlang khuhthlengin kan tuam ṭhin. Foil chu chhunglam a hmangin cigarette kan zial hnan a, a inzial ṭhat hnu chuan cigarette chu la chhuakin kan han zial te leh deuh a, tichuan pipe tur chu lachhum bungin kan han ṭawn leh a, zuk nan kan hmang ta ṭhin a ni. Heroin pure deuh (fish egg kan tih) chu han zuk khan a luang delh delh thei a, a heklo deuh bik ṭhin a. Tin, pipe hman rim tawh chu a chhunga tuamna foil-ah khan alo bet tuar tawh ṭhin a, khami kha pure heroin anih tawh vangin a hlu thei em em bawk. Heroin a van deuh pawhin opium leh MX (tablet) kan tih mai chak tha zet, khawchhak China lam siam niawm tak kha a awm ve reng bawk a...

 Engmah hna tak tak thawh nei talo chu tihzel tur neih alo harsa ta si a, mahni bungruate hralh ka hmang ṭan ta. Penicillin bur khat (can khat) emaw lei theih chang chuan a chanve emaw chu te tak te te a fun hrangin a dang lei lehna daih turin ka hralh ve ṭhin. Funte khat chu cheng za-in ka hralh tlangpui awm e. Vawikhat phei chu ka ṭhianpa pakhat scooter, Moreh lamah heroin a thlengin kan zuk tiral nghe nghe a ni. Kan taxi driver Chunga lah chuan 'hawng' (30 gms vel ani maithei) khat emaw min rawlruk a, a hlawkna insem turin. Hei erawh a tifuh vaklo, pakhatmah a hmukir lo. Tichuan ka ṭhian thenkhatte chuan an thihpui ta zauh zauh bawk a a ṭhen lah an chiri tuar lovin anlo inkaphlum bawk nen, intihtheihna lampang a lang talo hle mai.

Mi hmuhsit leh endawn turin kalo insiam reng mai chu alo ni a, kei lah chuan ka hre duhlo lui tlat zel a, ka sim duh lawk pek lova. Khawi emaw camping naah emaw te lutin emaw chi hrang hrangin nghei kan tum ve ṭhin tak naa, a sawtlo ṭhin viau mai. Ka hmelhriat ṭhenkhatte lah chu phai lamah an thisen te an thlak tir a, an han nghei zawk a, an tileh mai zel bawk a. Mite lah chuan "kum 10 nghei tawh pawhin a rim emaw, a hmel emaw an hriat chuan tih châkna an nei leh ngei ngei," anlo ti chamchi bawk a! 'A rim hria' han tih takah chuan, injectionna syringe chhunga thisen bang kha cigarette ah hian kan phuh kai sen ngiai ṭhin a, chumi han zuk chuan a nam veng veng ṭhin rêng a ni. Tih loh hnu pawh khan reitak chhung chu cigarette khu rimah khan, ka ngaihtuahnain a rim minla hriattir fo ṭhin.

 Chutiang chuan kum tam tak heroin ka tihve tak hnu chuan kan inchhung bungraw ṭha reng reng bo thei chu a bo zo titih tawh a, kei lah chu cher namen lovin ka cher bawk a; ka rilru pawh manganna namen lovin a mangang tawh a ni. Ka nu leh pa te ṭawngtaina-te chu holam leh mumang ang maiin ka hriatsak ṭhin a, sim tumna tak tak erawh ka nei thei lawk lo. Vengchhung mite lah chuan min enliam mai mai tawh a, ka inning viau ṭhin. Ka nghawngah hian hruaihrual ka valh lut zeuh chang a awm a, hmalam hmachhawn ngam lova thih erawh ka duh miahlo thung. Silai kawhmawr lah ka kachhungah hian ka van chuktuah ngun tak em, mi dawipzep tak anga thih erawh ka duh leh lawi ṭhin silo.

 Kan in a awm tlangval pakhat, Dingtea hnenah chuan, "U Dingte, zanin aṭang hian no. 4 hi ka nghei dawn. Ka nat viau chuan khawngaihin min hmet mai dawn nia aw," tizawngin ka ngen a. Ani chu tlawmngai takin ka kiangah a tlaivar ta ṭhak reng a, min hmet zankhua a ni ber awm e. Khami ṭum a ka ruh chuktuah reng reng natzia mai kha aw! Inkhel ngailo darkar tam tak inkhel a rawl hluah hluah ang hi a lêt engemawzat a taksa kham ani maithei. Theih nise, ruh chuktuah hi chemin zuk hawlh ila kher nawk nawk mai a chakawm berin ka hria. A chang leh lum ka ti em em a, a chang leh vawt kati em em leh si. Ka ṭhianpa pakhat chuan ka pindan tukverh aṭangin min rawn rawlruk a tum, ka duh tawh lo, no. 4 kha tih tawh loh ka tum a ni.

 A tuk zanlamah chuan ka nazual nasa mai si a, u Dingtea mangang chuan kapa ava hrilh ta a. Ani chuan civil hospital lamah Jeep (ZRM 1006) chuan min phur phei ta a, motorah pawh hlan chhoh hial ngaiin ka kawm vek mai. Casualty khumah chuan min dah kawm ngal mai a, daktawr thu angin nurse chuan morphine ample 2 hmangin min chiu ta a. Min chhawk loh avangin a dang min pekbelh leh a, chutah erawh chuan ka ka lamah alo nam chhuak ta hak mai a, min chhawk ta a. Nachhawkna chak tak tak min pêkte hawnin in lam kan pan lehta a ni. Inlamah chuan nachhawkna min pekte chu vawi khat emaw ka ei chuan ka inhria, ka ei chhunzawm duh ta lova, khami nachhawkna kha ka chak zel ang tih ka hlau tlat.

Tichuan, na tuar leh hnaptawlh reng reng chuan thla 3 emaw ka awm awm e. Ka taksa chu alo chak telh telh a, chiri (suffer) miah lova nichhuak ka hmuh leh ni hmasaber kha aw... ka hrethiam tawh chiahlo na'ng a khami ni nuam ka tih zia erawh kha chu kala ngaihtuah chhuak thiam deuh viai vuai a ni.

 'Ka nghei tawh dawn" tih emaw, mi hriat a ka tih pung pung ṭhin emaw khan nghei kalo tum ngai miahlo anih ka ring. Nghei ka'n tum tak tak kha chuan 'engemaw palh thutah' tiin ka mi rinzawng pakhat ka hrilh a, ka tilo tawp mai. Ka nu leh pate ṭawngtaina chu chhan a awmin heroin lakah chuan ka fihlim ta der mai. Kum 10 hnuah pawh ka kianga miin an tih emaw, a hmel ka hmuh pawh hian châkna chhete mah ka nei hauhlo mai, kavan vannei tak em! Tihian kum 25 vel chu Pathian zarah heroin lakah chuan ka fihlim ta zel a ni. Tum chuan kawng a awm, mahse a tih a tih ṭang ṭang peihna erawh alo ngai khawp mai.