Search This Blog

Tuesday, April 26, 2011

Judy nu (Pahnihna)

Champhaiah chuan IB, sap ho kutchhuak nuam takah chuan kan u, Te-a (Venghlui) alo awm avang chuan a roomah ka innghat ve mai a. Palai te pawh I.B. inthar an sak, I.B. veng (chhuahlam) hnaih berah chuan an thleng ve bawk a.

A tuk zingah chuan palai te chu Cyndi te inlam panin an chhuk ta a. Ahnu chuan keimah min hmuh an duh ve avangin u Te-a nen chuan kan zuk chhuk ve ta a. Zanlam mai ni lovin, zing lamah kan lo tauh deuh hlek hman avang chuan kan rim leh mitmeng vel a inthlahrunawm duh kher mai. Zing karah min koh kan rin loh avangin kan lo fimkhur tawklo a ni ber awm e! Engpawh nise, palai te leh Cyndi chhungte zingah chuan kan zuk thu ve ta chu ania, min lo chibai ve sap sap a, kan rim pawh hre awmlo takin an awm ve mai bawk a!

Palai te leh hmeichhe lam chhungte an inbiak lai chuan a khat mawitawk hian u Te-a chuan, "Kapu, kan rui miahlo ania aw," a rawn ti deuh fo mai a, a nuamlo duh viau a ni. Anni pawh chuan, "Ni e, kan hria alawm," tiin nui sangin an chhang ve mai zel bawk a. Zing chaw te kan ei nghal a, I.B. lam pangin kan chho leh ta a.

Tul ang ang sawifel anih hnu chuan Aizawl lam kan pan ta a. Cyndi kum tling (kum 18) anih loh avang chuan Mizo dan tih danglam hret a, man inhlan an relthlu ta kha a ni a. An thurel dan chuan Cyndi (Thartei) chuan aman eitu te amah ngeiin a hlan/pe ang tih te leh chumi lai chuan keipawh ka awm ve dawn a ni. Hetianga thurel hi keimahni bak tumah ka hre leh tawh ngailo.

Aizawl atang chuan Cyndi, kei, ka thianpa Mapuia (fam) s/o F.Lawmkima (ex-minister) leh palai pahnih bakah, palai pakhat, Pu. Berha nupui telin Champhai chu kan pan leh ta a ni. A hmaa kan chawlhna in lianpuia kan chawlh leh hnu chuan Champhai kan lut leh ta a, Palai te chu Electric veng lama an chhungte inah an thleng a, keini pathum chu Cyndi te in kan pan ta a ni.

Kalkawngah khan khawtin deuhthaw a zu inchho kan nih avang khan kan lo tha deuh hlek ni tur a ni, Champhai kan luh chuan Mapuia chu motor hnungah chuan a lo muhil der tawh mai a. Cyndi nen kan zawn lut a, thuthleng seiah chuan kan muttir a. Cyndi pa kan lam lokal hnenah chuan, a ruilo zawk chuan, "Bro, khawnge kan mut dawn a," kan tih pek anih kha. Engmah sawilo chuan room min kawhhmuh a, a chhuak leh nghal daih, ka zak teh asin. Ngaihtuah mang lova tawng liam puat lo tura inzir alo ngaih zia hi!

Mapuia chu hunawl kan neih laiin Champhai ka fan pui e ka tia, hmuh tur atam ngei mai. Pakhat chu, I.B. veng atanga Vengthlang lam pana kan kal mek lai chuan patling pui pui, (a then te chu upa tawh tak annih hmel) an lo tlan thla tuk tuk mai a. Vengthlang leh I.B. lam inrina, Zomi Run kiang chiah, dinglama kawng peng ah chuan an tlan thla sup sup chu a kiang in atangin kan thlir zui ta a. A hnuai kawngpuiah chuan an lo inphek sual chu niin. A thenin, "Helamah kan veng," ti ten an au bawk a, veng leh veng insual annih hmel e. Mapuia chuan, "Fair in ti ta che u," alo ti ve lawm lawm bawk a, kan chhangchhe tlang hle a ni.

Man eitu tur an lo kal khawm ta tak tak mai a, keini pahnih pawh innei tawh ang ziain midang hmachhawnin min thutdun tir a. Cyndi chuan ama man eitu te chu sem zelin, chawhlui te kan kil ho ta a ni. Palai te an tlawmngaihna an fakawm hle mai, an sumdawnna kalsanin, an hnathawh atangin chawlh hman phah thakin min tulpui ani ber a, ka lawm takzet a ni. Palai te an haw hmasa a, keini pawh chu kan haw zui ve deuh mai bawk a.

Haw kawngah chuan mut khamlo ve ve kan ni bawk a, kan inkhalh chhawk thla deuh sek a. Seling luh dawn tepah Mapuian min chhawk deuh chiah tih chuan truck pakhat, kawngkawi a dinglam pang awna rawn tlan chuan keini chuana kan taxi ZRT 271 chu kawngchhak luikawr lut tepin min hnawl phei ta rawp rawp a. Vanneih siamin tumah kan nalo hlauh. Mapuia nen chuan motor atangin kan chhuak a, truck driver zurui deuh lah chu a pawr dawn viau lehnghal a, a mawilo viau a ni. An chawi tur ani tih kan sawifel hnu chuan a hood (bonnet cover) kang huau kara kawng lang en chuan Aizawl kan lut ta a ni.

Nupa niin hun kan hmang chho tan ta a...

Tuesday, April 19, 2011

Judy nu (pakhatna)


Ka fa neih hmasak ber hi hmeichhia niin a Kristian hmingah kapiin a sak, Bible a Judith hming a chawi a, a Mizo hmingah Lalfakawmi kan sa thung. August 16, 1990 chuan khawvel hmu vein kan lei lawmna a tizual chiang kher mai. Vanduai thlak takin anu hian thisen cancer veiin a thihsan ta a ni. Engpawh nise, kan pahnih chanchin tlem azawng kan ziak ange!

Judith, kohduat nan Judy tia kan hriat, anu hi Ramdinthari Tochhawng niin, I.B. veng, Champhai khua niin GM high school kal thin a ni. Kum 1987 khan Aizawl DC pisa hnuaia Election branch ah chuan enumerator angin thla sarih chhung ka thawk ve a. Inthlan dawn hnaih te anih avangin Champhai leh Mamit lam min bial tir ve a. Champhaiah hian VCP 6 nei siin polling booth 3 lek a awm mai bakah, anin kalthelh nuk hlawm avangin chumi siamtha tur chuan VCP te leh Civil SDO te dawr turin lehkha pawimawh kengin min tir ta a. Ahnu chuan VCP leh Civil SDO te zarah Champhai pawh polling booth paruk nei tain, a felfai ta thlap anih kha. Champhai IB ah chuan kan u Te-a (Daduhi u) jail kawng lo siam mek a awm avangin a room ka fin ve nghal mai a, hmelhriat sa lo awm chu a tihzia hle mai.

Hetih lai hian tlangval nive ta chu, Champhai tleirawl ho an hmeltha bawk nen mipa nihna tihlan loh a harsa hle thin. Chutiang karah chuan Ramdinthari (Cyndi tia koh) GM high sikula kal mek chu ka chhar ta a. Hmeichhe dang anga kawm mai kan tum chu a chezia leh min hnialna tawngkam mawi tak mai chuan min hneh ta tlat mai a. A hnu chuan, "Nakum lamah nupui neih ka inpeih hunin ka rawn lam ang che, min lo nghah peih chuan," ka ti ta a ni. Ani hi high sikul kallai mai e tilo chuan a puitling reuh em em mai a, a nunzia thatna chuan min hneh a ni ber awm e.

Kum chu aliam ve ta zel a, kanu Khumpuii fapa (kanu u) Frankie Lawmkima (fam) chu han ruk puiah ka sawm ta a. Ruk kher kan tihna chhan hi high sikul kallai a ni a, kum a tlin bawk loh vang a ni. Kan tum dan chuan ka motor cycle (Rajdoot Yamaha 350) kan keng chho anga, helicopter service lai ani bawk nen chumi chuan keini pahnih Aizawl kan chhuk anga, ka unaupa chu bike chuan a haw maiang tiin thu kan rel thlu ta a ni.

Champhai lamah lehkha ka han thawn ta a, ka thawn thui lo ve hle mai. Tlangval pakhat, amah hretu hnenah chuan Wills Flake kawrah, "Naktuk emaw kan lo chho dawn," tih te mai ka ziaka, a tlang ve ve ka char leh chu akeng ta a. Keini pawh a tuk zinga Champhai chhoh tum chuan kan inpuahchah ta a ni.

Khawfing achah meuh chuan Zemabawk kan thleng tawh ngei mai mahse, hma kan sawn thei ta reng reng lo mai a. Kan bike ken chu a nuar ta tlat mai a, ka unaupa lah kan thil tum avanga bike khalh zir chawp mai ani bawk nen, kei lah thiamin tawp chin alo nei ta bawk si a, kan siam tha thei talo a ni. Keimahin Champhai lam chu bus phar dingin ka chuang chho ta a, kawng tluangin min hre theitu an awm angem tih hlau reng rengin ka thleng chho ve ta. Champhai ka thlen veleh chuan ka thianpa pakhat, Cyndi (ti hlirin sawi tawh ang) u thianpa ber ni bawk chu min pui turin ka sawm ta chawt mai a. Ani lah chuan a thianpa nau ruchhuak tua a tang tur chu a inthlahrung kher mai.

Taxi Aizawl tlan thleng duh kan hmuhloh avangin, Khawzawl thleng tlan tur kan la ta a, hemi bak tlan tur hian a dang, Gypsy kan hire tel bawk a. Motor pahnih chu kan inzui dawn ta a ni. Heti deuh duaha kan tihna chhan chu Khawzawl kalduh kha Aizawl a thleng thei lova, Gypsy Aizawl kal hrehlo kha khami ni khan a hman leh siloh vang a ni ber.

Cyndi chhungten ka thlen chhoh an lo hre hman tawh chu niin, a sikul ban kan nghak hman talo. GM high sikul thlang kawngpuiah chuan motor tidingin, horn kan pe tuar tuar maia. Ani lo dak chhuak chu kan lo hûi ve bawk a. Athiante pali nen an lo chhuak ta, "Keimah chuan ka zak," a ti ta tût pek a. Sikul uniform nen naupang pangha chu Aizawl lam panin ka hruai chhuak ta a, vengthlang lama an dawr leh a pa Rizapa te dawr vel bawrah chuan towelin a hmai kan khuh thla ta zak zak mai a ni.

Khawzawlah hian kani Biaknemi (w/o Paul Zakhuma Hnauhnar) pasal a nau awm mahse kan fin duh lova, ka thiante a chhungten an hriatloh tur ber inah ka luhpui ta a ni.Ka thianpa chuan Khawzawl thleng min thlah a, Gypsy kan lo nghahna tur ahriat hnu chuan taxi vêk chuan ahaw leh ta a. A kum hma lama min nel vek tu mah nise, chutiang anih takah chuan sawi tur an hrelo hlawm kher mai, an thu ngawi chawt chawt ani ber e.

Gypsy chuan Aizawl kan thleng ta a, in lam chinchang engmah kan hriat loh avangin Chanmari hotel pakhatah kan lut a, chutah chuan riah luh phawt kan rel thlu ta a. Ka thianpa, Addy Lalhriattira Sailo chu ko pheiin chinchang ka hrilh a, ani chu kan in lamah chingchang hrilh turin a kal ta a. Hemi zan hi Cyndi, ka fanu nu nen kan mutdun hmasak ber a ni. A hma kum tea hla hlui, "Aleng ani aw, a leng vawng vawng," tih hla an thianzaho a an lo sak thin thu te min hrilh neuh neuh a, keipawh chuan a kut te chul sakin ngaihnawm ti taka ngaithlain kan muhil ta a ni.


Ka chhungten an duh angin in lamah kan phei ta anih kha. Kan inpuiah an thu tlar dal mai a, sikul uniform nen, an sikul bag nen, kapa chu a nui ru put put ka hmu reng a. Kapa chuan chutia kan thu chu, "Mate, engtin nge i chawm ang le, nangma hlawh pawh i khamlo ani si a, khawia chaw in nge i chawm ang le, " min ti ta phawng mai a. Kapa hian engemaw changte lo chuan "Mate" ti hian min ko ngailo, khami tuma chil ka lem dawk kha kala mitthla thei fo mai. Keilah pek chuan ngaihsam tak maiin, "A bêl ami in," ka ti ve tawl mai a. Kan ngaihtuah kirleh hian kapa u, J.Manliana (Mankebaia) MLA (1966) anih laia Assembly session a midang zawhna, "Mizoramin independence hmuta ila khawia chi nge kan liah ang," an tih a, a niin, "Ele a bûr ami," a tih te pawh ka hrechhuak rum rum mai. Kanu Nguri, kapa Manliana nupui pawh Dawrpui vengthar lam atanga lo leng pheiin, chinchang a rawn ngaihven pahin thurawn tha tak tak min pe bawk a.

Engpawh nise, Cyndi thiante chu an chhungten a mal malin an rawn lam thliah tliah a, an haw zo ta a. Cyndi chhungte lamah pawh palai thlak kan rel ve ta zel a. Kanu lama kan chhung hnai, Pu Vanlalberha (Forest Ranger) leh New market lama kapa thian Machhuana te chu palai turin an inring ta a. Cyndi chhungte lam chuan, "Makpa tur ang hmel pawh kan la hmu hleinem," an tih vanga palai kianga telve turin min chah ang chuan palai ho chu ka zui chho ve ta nghe nghe a.

Champhai thlen dawn hnaihah khian, kawng sir maiah insei zet mai a awm a, chutah chuan Pu Berha chuan min luhpui hlawm a. Anni lah chuan "Kan pastor alo thleng e," an ti mai a, an zai ta mup mup mai a ni. Hmanlai Mizo khual nei niawm ta pawn a mitthla theih. Sailo zaiin an zai a, ahla thu angin an awm zel bawk a, "A zal ta a," an tih leh an han mu vel a, chutiang chuan seki ngatin zu no dawmin an zaiin hlim takin an lam hep hep mai a ni. Anni hi engpawl nge annih ka zawt ta lova an khawsa zia atang kha chuan hmanlai Mizo nun tihnun tum an an hmel ka ti hle mai. Zu leh sa an ei a rui tiha sawi tur ka hmu heklo, an zaia an lama an hlim hle mai. A zai velo te chuan puan te an tah a, a thenin rawng an bawl a, thing lo ek chawrh chawrh ri lah abo chuang heklo.