Tunlai thangtharte leh kan pa rualte thlengin "Mizo" tih awmziaah inhnialna, a awmzia hre zawk nih tumna a awm ta fo mai hi mak ka tilo theilo a ni. Tawngkam thiamin awm ang tak mai a an han sawi chiam hi chuan anih duh hmel thin bawk em a ni e!
Englekhawle, tunlai thangthar lehkha zirsang tak tak zingah, "Mizo" tih hi hnam (tribe) hming anga sawi an tam ta hle mai. Mizo tawng hlawm lian zual pasarih ie: Hmar, Lai (Pawi), Ralte, Paite, Mara, Zahau leh Lusei tawnga tawng hausa ber Lusei tawng meuh pawh a hausa tawklo tih nemnghettu pakhat niin ka hria. Tin, Mizo tawngah hian ethnic group, race, tribe leh subtribe/clan hi kan sawi pawlh emaw kan hriat pawlh fo thin vang ani maithei bawk.
Ethnic group kan sawi dawn chuan keimahni leh kan thlahtute engtia hriat nge annih leh 'nation' sawina a ni ie. Mizo, Khasi, Naga tih ang hi ani a. Race kan sawi dawn chuan kan chawrchhuahna, hmel puthmang sawina a ni ie. Mizo te chu Mongoloid kan ni. Tichuan, tribe kan sawi leh dawn anih chuan, "hnam" kan sawi tih kan hriat a pawimawh leh ang ie. Lusei, Hmar, Lai adt. Chutiang deuh chuan Subtribe/clan kan sawi leh dawn anih chuan "hnam-tepeng" kan sawi ani tih hriat a tha leh hle awm e ie. Siakeng, Dochhil, Hauhnar, Sailo adt.
Khitiang khi thu awmzia anih vangin, "Mizo" tih hi tribe hming a nilo tih kan hriatchian a pawimawh em em ta anih chu. Kan aiawhtu hmasa ten min awptute hnena 'Mizo Memorandum' an zuk thehluhah ngei pawh khan a nihna takin an ziak a mahse, khami lehkha chhiar fo tawhte pawh khan an bih chianglo fo thin anih hmel hle, kan sawi sual fo tho mai! Anni chuan, "Mizo race" tih te, Mizo tih awmzia sawi nan, "Numerous family of tribes" ti ten, "Mizo people" ti te in an lo ziak thlap a nih kha.
Kumpinu (British) hnuaia kan kunlai khan, Lusei lalna khuaa mite kha Lusei vek emaw tiin, kan vai huap a min koh nan (identify nan) "Lushai" tih an hmang ani a. Lusei lalna khuaah khan tam tak chu Lusei lal hovin "Hnamchawm" tia an kohte pawh anni hlawm. Chutiang anih vang leh Lusei vek annih loh avang chuan Mizoram a Zohnahthlak hnam zawng zawng huam turin Lushai tih chu "Mizo" tiin thlak alo nita reng a ni.
Tichuan, Mizoram a Zohnahthlak hnam hrang hrang, Hmar, Lusei, Mara (Lakher), Lai(Pawi), Zahau, Thadou, Ralte, Paite leh hnam tepeng (subtribe/clan) tam takte min huam vek a, min huikhawm theitu tur atan chuan Mizo tih chu alo piang ta a ni. Tichuan, April ni 29, kum 1954 a "The Lushai Hills District (change of name) Act 1954 [Act No.18 of 1954] "hmang chuan India sawrkar laipui hriatpuina-in Lushai Hills pawh "Mizo District" tih ani ta a. Mizoram a Zohnahthlakte chu "Mizo" tiin hriat kan ni ta bawk a, kan insawi dan (kan in identify dan) pawh ani chho ta zel a ni.
Mizo tih chu kan hnam hming nilo vin, kan nihna, Zohnahthlak hnam hrang hrangte min huikhawm a min awpkhawmtu, kan identity anih chu. A awmzia tak chu "Indian" hnam a awm lova Indian race a awm a chumiah chuan hnam hrang hrang (vai hnam ho) an awm ang hi a ni. Native American an awm a an hnam hming erawh chu Sioux adt. niin an hnam-tepeng/subtribe erawh, Lakota, Dakota te ani hlawm. English thiam vaklo chungin tihian entirna thutluan (sentence) kan siam ang e: "I belong to Mizo tribe of Ralte tribe of Siakeng subtribe/clan," tih nilo vin, "I am a Mizo of Ralte tribe and Siakeng is my subtribe/clan" kan ti zawk tur a ni ang.
Kan awmna tlang leh mual a zirin alo awmsa ten min koh dan a dang nual hlawm. Min koh dan (min identify dan) dang mahse chumite hnam hming chu "Mizo" tih huam chhung ami alo ni tho mai... ie: Chin, Kuki, Zomi, Mizo, Zo leh Thadou te hi hnamdang kan ni hauh lo tih chu Mizo Memorandum khan chiang takin a sawi chhuak a ni.
Tin, Red Indian kan tihte, United States, Canada leh Mexico a awmte hi an inen hrang hauhlo mai. Chhulkhat chhuak annih an hai lova, innel takin an intawkkhawm (Powwow) ho thin a, tawng hrang an la hmang nasa viau bawk (English erawh an tawng tualleng ani tawh a). Ka chhim ve fo nghe nghe a ni. Zohnahthlakte pawh hian kohdan emaw tawng bil kan la hman avangin mihrang emaw kan intih mai loh a tul hle a ni.
Mizo hnam hrang hrangte:
Lai (Pawi) hnam tepeng (subtribe/clan) te:
Paite hnam tepeng (Subtribe/clan) te:
Mara, Ralte adt. tepeng te:
Hmar (Lai (Pawi) hnam link hnuai zawkah khian Hmar hnam thenkhat a awm tel. Heihi chhunzawmnaah ngai mai ila):
Lusei leh Thadou (link ah hian Thadou, Kuki hnuaiah dah a ni a, Kuki hnuai a hnam hming awmte kha Thado hnuaia dah tur anni zawk e):
NB: Mizo te hi hnam hming inang si, Lai (Pawi) ah emaw Hmar ah emaw awm hrang emaw an awm nawk thei. Hei hian Saphun-mi kan nih a tichiang viau bawk awm e. Tin, hnam list a dahte khi a source ziah ngaiin ka hre lova ka dah talo mai. A chhan chu, Lusei, Lai, Mara, Paite adt. te khi Mizo annih chuan an tepeng (subtribe/clan) te chu Mizo anni ngei tih a chiansa vang a ni e (period)