Search This Blog

Saturday, June 15, 2013

Emergency Medical Technician

Kan awmna khua, city of Frederick, Maryland state a Fire & Rescue station-ah chuan member ka ni ve a, ka member nihna station chu United Fire Station #3 a ni a, downtown Frederick a awm a ni. A awmna hmun hi a khawmite leh zin veivakte tlai lenna'n a hmun lar tak, Carroll Creek an tih kiang chiah a ni nghe nghe a, awl deuh chang pawh a khaw hawi nuam tak a ni. Fire & Rescue station a a nghet a thawkte leh volunteer a thawkte hi Fire fighter te, rescue technician te, emergency medic lamte etc. kan ni nuaih mai. Chu'ngte chuan an mahni zir chhuah chinah an thawh tur ang bituk sak (a nghet a thawk) emaw, mahni a in ziak lut emaw an ni ber a, an hun neih tur zat nen volunteer-te chu an inziak lut mai thin a ni.





Mi tu emawin, emergency nambar #911 an koh hian an sawi dan takah 80% chu ambulance lam kaihhnawih a nih thin avangin firefighter lam ngawt chu thiam tha dawnin ka hre lova, emergency medic lam, EMT (Emergency Medical Technician) nih chu tumin zirnaah ka inziaklut ve leh ta a ni. Keini ang volunteer, station zuk kal ve tak lem a, thut tlawk tlawk mai leh fire truck, squad truck etc. silfai emaw, station thenfai a puih ngawt mai (kangmei chhuak a awm loh chuan) kha a ninawmna chen a awm ve reng mai. Tichuan, University of Maryland hnuai a awm, Maryland Fire & Rescue Institute-ah chuan ka zir ve tan ta a ni. EMT te hna ber chu emergency pre-hospital care pek a ni a, chumi awmzia chu damlo emaw, hliam na tak emaw etc. kha thi lova damdawiin thlenpui a ni ber.

Kan class kal dan hi a dangdai angreng riauin ka hria. Hun reilo te, thla 6 emaw lek chhung a zir zo hman tur kan nih vangin an mi nawrna a rura hle mai a (demanding) min tur nasa-in kar tin mai kan tla phak phak ta mai reng a ni. Keimahni pawl (class) bikah khan a tir chuan mi 57 kan awm a, kar tin exam kan nei a, chutah chuan an duh ang a thiam hman lo chu an tla tawp zel mai a nih ber chu. Module 10-ah then a ni a, module 9-naah pawh thlawn an la awm ta cheu mai, an zawh hnaih tawh nen an khawngaihthlak khawp mai. Kartin written exam leh practical test kan nei thin a, an fir (strict) si a, thiam hle loh chuan bahlah pawh awl tur tak a ni reng mai. A ngai tlat reng a, thiam tak tan lo chuan hliam nasa tak tuar emaw, mi thi lek lek emaw han enkawl khan hamhaih leh hmaih neih a hlauhawm reng a ni.


Asian keimah chauh ka awm thin laiin, a hnu chuan Chinese tleirawl county dang atangin a rawn lut ve ta a, Asian pahnih kan awm ve ta tleng a! Emergency medical technician zirte hi hnathawh pangai nei vek kan ni. Pakhat chu Bechtel company a electrical engineer a ni a, a dangte chu Navy officer te, Navy recruiter, Army officer te, registered nurse 2 an awm bawk a, nurse pangai 3 an awm a, mechanical engineer pakhat a tel bawk a, school football coach te an ni nawk hlawm mai. Kan vai hian kan tum a inang tlangpui ang a, chumi chu, khawtlang tan a thawh (contribute) neih duh vang a ni hlawm.

Hetih karah hian FEMA (Federal Emergency Management Agency) hnuaiah Introduction to Inident Command System ICS-100 leh ICS for Single Resources and Initial Action Incident, ICS-200 min in certified tir bawk a. Emergency helicopter koh a, a tumna tur buatsaih dan leh helicopter a damlo dah dan thlengin min zirtir a ni.



Module #5 kan thlen meuh chuan mi 30 bawr vel chauh kan awm tawh a. Exam a lo hun leh ta ngei mai a, "Critical thinking and decision making" ah chuan an duh ang ka hmu zo ta lova, mahse percent 2 lek a pha lo ka nih vangin re-test min phalsak hlauh mai. Re-test tur chuan khaw dang kan awmna atang a hla vak lo, Mt. Airy khua a trainingna hmunah chuan ka inkhalh thlak a ngai ta a ni. Pindan lai takah keimahin min thut tir a, zawhna min rawn lak sak a, chhanna tur lehkha nen. Tichuan ngawi rengin keimah chauh chuan re-test chu ka nei leh ta a ni. An khawl leh chhanna lehkha (answer paper) kha computer hmang a inenfiah thei tur a duan a ni bawk a, ka re-test zo chu an khawlah ka chhanna an barh lut a, computer screen-ah chuan ka mark hmuh zat a lo lang nghal ta mai a ni. Tunah chuan 82% hmu phain module #5 chu ka pass ve ta hram a ni. Tlem a tlemah ka thlawn ve lo chauh chu a ni e.




Module #6 kan kai tak hnu chuan internship kan nei ve a, mahni station zelah ambulance koh anih hunah 3rd rider angin damlo kan buaipui a ngai ta a ni. Ambulance inventory kan neih phawt a ngai a, ambulance a awm zawng zawng, an awmna nen kan hriat chian a pawimawh hle. Accident ilovah, medic ten "traction splint ka mamawh" han ti sela lak tur leh a awmna hriat loh chuan kan fail a ni dawn tlat a ni. US a ambulance reng rengte hi hospital emergency room kal thei an ni ber awm e, mamawh engkim a awm vek mai.

Ambulance a call kan hmuh leh damlo kan enkawl dan chu chipchiar takin, kan zir ang thlap a report pek a ngai leh thin. Baltimore khua a Trauma center lar tak mai, damlo satliah pawh admit theih miah lohna, damlo serious tak tak, amblance leh helicopter-te rawn phurh luh chiah an enkawlna hmunah te chuan internship chu kan zuk ti bawk a ni.

Terrorists Incident lampang min zir uluk tir hle a, CBRNE agents an tih mai, chemical agents, biological agents, radiological agents, nuclear leh explosive agents te leh chutiang lam hawi  kan zir ngawrh hle bawk a. Tin,  "Hazmat" an tih mai, Hazardous Material Incident an ngai pawimawh hle bawk. A tak a min train mai bakah on-line course min la tih tir leh hram!



Chhungkaw chawmna tur eizawn ngai bawk, zirlai pangai bahlah miah lova skul kal bakah intern tih zawh a ngai ta bawk si chu thaw a pik ve lek lek thin. Chu a chhapah, kan in lei tum mek buaipuitu kan realtor lah chuan min lo be buai sek mai lehnghal a. Kan in lei tum neitute nen final settlement kan sign hun tur an rawn sawn sek mai bawk nen, chu mai a ni nang, ka fapa Aizawl atanga hruaithlak ka tum lampang chu buaipui tur a tam em em mai lehnghal a. Ka rilru te te chuan, "patling ka ni ve tak tak dawn ta aniang e, ngaihtuah tur reng mai a kat nek nuk mai a lawm mawle," te ka ti niah nuah thin. Ka EMT zirlai chu zo hman lova India ka haw angai maithei ( ka fapa hruai turin) tih kan immigration lawyer rawihin min la rawn hrilh leh zui. Thinlung hi a changelhmun nuaih mai a ni ber e!

Maryland Fire & Rescue Institute hnuai a kan zirlai kan zawh dawn meuh chuan mi 27 awrh kan ni tawh a, zirtirtu pahnihin min enkawl thin pawh chu pakhatin mi enkawl tawh a ni. Tichuan eMeds an tih mai, medic ho laptop tetakte hmang a report pek dan chu urhsun tak, hmanhmawh tak siin min zirtir ta bawk a (a hma kha chuan lehkhaah report min ziah tir), radio (wireless) hmang a hospital biak leh medical consul dan min zirtir tawh bawk a ni. May ni 5, 2013 chuan kan institution (MFRI) hnuai atang chuan ka pass chhuak ve ta hlawl mai a, ka lawm ve hle mai. Mahse, thawk tak tak phalna nei tur chuan state license ka lak leh phawt a ngai a ni. Practical exam kan neih hma hian kan pawl (class) ho chuan kan practise ngawrh ve hle, kan instructorte pawhin an hun hlutak min rawn pein min pui chho zel a, min zirtir uluk a, thahnem an ngai bawk a, a lawmawm takzet a ni. Kan thiam loh a awm chuan phone/txt message emaw e-mail thlengin kan zawt thei a, zirna pindan lovah chuan thian ang maiin kan be ngamin kan kawm ngam bawk a ni.
State license exam chu kan nei ta ngei a, a hma angin result erawh a chhuak nghal lo thung. Kan awmna khua atang a km 65 vel a hla Howard County a Fire & Rescue training na hmunah chuan practical exam nei turin June ni 2, 2013 chuan ka inkhalh chhuk ve leh ta a ni. Howard county hi Maryland khaw lian ber Baltimore thlen hma mai a ni nghe nghe. Motor parkna hmun ka thleng chu exam hun a damlo buaipui dan tur (patient assessment) ringawt ka rilruin a mitthla aniang e, ka hnung a electric ban chu ka tauh dawt pek a, motor erawh vanneih a siamin a khem lo hlauh!

Pindan lianpui, zau takah min luhkhawm tir a, kan haklai bak ken luh an phal miah lo. Hemi pindan zau tak hi kan examna hmun tur a ni lo. Hetah hian Emergency Medical Services lam a hotute an thu a, kan mark hmuh zat an chhutna hmun tur leh exam na hmun tur a in kal darh tirna tur hmun a ni. Kan class kal lai khan cheng 15 ($15) theuh kan thawh khawm a, chumi hmang chuan kan zing ami hmeichhe firefighter fel tak pakhat Britney chuan exam zawng zawng leh exam min buaipuitute breakfast leh lunch tur a lo buatsaih chu hun tlar dul a ni bawk. Fire & Rescue lam hrim hrim hi tlawmngai awmkhawmna hmun (ka tel chak chhan pakhat) a nih angin Britney chuan tlawmngai takin chhum chawp ngai a awm chuan chhum chawpin chutiang chuan alo buatsaih vek mai a ni. A tan kut kan beng dur dur reng a, a zak deuh chu a sen ap ap a, a cute reuh khawp mai, an pa a lo lai vel bawk :)

Examna hmun hi station pathumah an then a, ie., medical patient, trauma patient, leh Cardiopulmonary resuscitation (CPR) lampang tihna turte an ni. Nambar min pe theuh a, chumi nambar an koh chhuah velah, min kotu kianag kalin nambar min lo pe a, chumiah chuan kan kalna tur station a lo inziak a, chutah chuan kalin kan tih tur ang ang chu kan thiam tawkin kan partner te theuh nen kan va tita thin a ni. Partner kan nei theuh a, partnerte nen kal mah ila, mi 2 a damlo enkawl (two person assessmemt) leh mi pakhat a damlo enkawl (one person assesssment) kan ti zel a ni.

Ka partner Kayley nen hian kan vannei hle mai, a tir atangin a tawp thleng partner ngai hmang awm chhun kan ni hialin ka ring. Midangte chu an partner an tlak tak vang a partner dang neita an ni fur. Practical exam chu kan nei ta a, damdawi pek dan, enkawl dan chi hrang hrang kan phaktawk tur a min zirtir ang ang chu mit khap tha duh miah lova min thlir kar hnuaiah chuan kan han ti ta vel chu a ni a, thiam chian loh, practise khat leh practise uluk chu a hriat khawpin ka ring. Ka thiam ve viau emaw ka tih laiin, thawhah chau tawh lutuk enkawlna lamah a damdawi ka pek hmain oxygen ka pek theihnghilh pek a, ka enkawlna ka zawh hmain ka hrechhuak leh hram. ka fail phah em lova, mark erawh ka hmuh hniam phah ngeiin ka ring.
Breakfast ei hun hma, zing dar 7 a tangin chawhnu dar 3 an thleng ta a. Hotute lam pawhin chawei pawh chawlh phah nan hmang lovin kan mark hmuhte chu an chhut buai hle mai. Mi 4 velin an ennawn zel a, enge an ziah leh an titi kan hre thei si lova, an che vel kan hmu kar hlawm mai si, tlem chuan a zamawm ve duh angreng viau mai. Result an puang tan ta a, kan partner te nen zel pindan hrangah min ko lut zel a, a then rawn kir chu hlim takin kut pharin an rawn au lut a, a thente erawh an mittui a tla par hlawm bawk a.

 Tichuan ka partner nen chuan min ko ve ta ngei mai a, ka rilruah chuan oxygen ka pek theihnghilh kha a awm reng mai a, ka zam ru viau, mahse dan pangaiin ka nui sang tho mai. A nih tur tur chu a ni dawn tho tho a, lo ngui lawk vel khan awmzia a nei lo viau awm e. MFRI instructor chuan, "Henry leh Kayley, written ah in pass ve ve a, mark ...% in hmu a, practical-ah chuan..." a tia min en a a nui tha duh vak lova, Kayley chuan ka kut a rawn hmer vak a... tah tak chuan instructor chuan, "in pass ve ve," a rawn ti a, a nui sang mai a, "Ka lawmpui lutuk che u. Khawtlang leh ram tan mi tangkai tak ni zel ang che u," tiin duhsakna min hlan ta a ni.

Kan lawm lutuk chu pindan zau tak, mi 100 chuang awmnaah chuan hlim leh lawm takin banphar meuhin kan lut a, tum lawk pawh awm lovin chunglam hawiin, "Lalpa ka lawm e," ka ti a, hnuk a ulh dawn dawn mai. Ka zirpui thinte chuan, "Henry kan tawngtai thin kha chhanna kan hmu," tiin min lo pawm chung chung bawk a.

Kan EMT state license chu dak (post) hmang a lo thleng tur a ni a. Kar khat a ral hmain ka thiante chuan an hmu vek tawh a, kei chiahin ka la hmu ve lo. Exam laiin kan insawn buai si, change of address ka pek kha an hmu hman lo aniang," tih ngaihtuahna te a lo lut rum rum a, kan address hlui lamah mail te ka va en vel thul. Kar 2 a ral hma chuan ka hmu ve ta a, uluk takin ka chul hleuh hleuh mai a ni ber e. License card bakah hian dar a bel tur, "Emergency Medical Technician, Maryland" tih mawi tak, Maryland state flag chung a thui beh chu ka dawng bawk.

 
Kan station (United Fire Station #3) hi November 22, 1845 a din a nih atang khan a hming tha em em reng mai bawk a, hmingchhiat an hlau hle. License ka neih vang ngawtin ambulance ah primary caregiver ka la ni thei hauh lo. A tlemberah vawi 25 tal ambulance a 3rd rider angin damlo ka enkawl leh te te a ngai a ni.



  Kan chhungkua a kan khawsakna khuaah hian ka theih ang tawk tawkin kangmei leh dam lohna lam emergency a awmin,  midang pui thei tur a Pathianin min enkawl zel ka beisei. Damlo na zualte, sawrkar-in phalna min pek, mitthi a puan a hun tikah, ngaihtuahna fim tak ka neih theih ka beisei. Ropuina A man chang zel rawh se.