Search This Blog

Thursday, August 18, 2011

Ka nupui


Kan chhungte leh ka thian hnai emaw kan awmna lama chengte lo chuan ka nupui, enkim maia ka nunkawng min khalhngil puitu hi an hre meuh awm love. Ani lah taka, mahni nunhlui ka ziak kur luam laiin a chanchin reng ka thailang khat mai. Khawnge tlem a zawng kan châwn mar thla dawn ang e.

Champhai piah, Thaidawr khaw lal, Sanglinga Chinzah fanu, Renhzing Chinzah leh Hrangkhama Fanai te fanu milai ani a. Mizoram buai vangin an khua pawh khawkhâwm zingah telin, Farkawnah an suan lut vek a ni. An unau hi 10 lai niin hmeichhia 6 mipa 4 an ni a. Apu in Tialpen (Tialte-i) tiin a hming a sa a, chumi ngei chu ka nakruh tikimtu chu ani ta a ni.

Apu hian Mizoram buai hmaa lal an ban khan sawrkar atangin pawisa te pawh a dawng ve hman a. Mahse sawi tawh angin tih luihnain Farkawn lamah vai sipaiin an suanchhuak ta a ni. Tichuan, Mizoram buai chuan zuallam apan zel mai si a, eizawnna lah a harsa si, tampui atla ani ber a. Apa Pu Hrangkhama chuan a chhungkaw din enkawl nana tha zawk tura a hriat Burma ram, Farkawn thlang tiau ral mel 9 emaw leka hla Tlangpui/Tlangpi khuaah chuan a pemluh pui ta a ni. Pu Hrangkhama pawh eizawnna ngialnghet nei turin Burma sipaiah a lut ve ta a, tichuan tâm lovin an pemna khua Tlangpuiah chuan an awm nghet ta a. A nau te phei chu Tlangpuia piang anni hlawm nghe nghe.

Kum 1988 vel bawr chho chuan Burma ramah nasa takin zirlaiten sipai sawrkar an do ta a. Hetah hian a theih ang angin a inhmang ve thin; hetah hi chuan Chin Hills khawpui Halkhaah an awm leh tawh. Zirlai ten Burma sawrkar ngam ta heklo, an man khawm ta a, an dap zel bawk a. Ani pawh chu a tlanchhiatsan ram Mizoram lamah sahimna zawngin alo lut thla veleh ta a. Zarkawt lamah an upa ber dawttu te chu an chennaah a zuk fin a. Mahse, Burma sipaiin India ram chhung atang pawhin mi an ru chhuak thin tih te leh thil dang dang a awm zel avang chuan a mangang ve thin hle awm e.

Remchang a awm ta hlauh mai a, New Delhi lamah UN lamin rambuai annih vangin sipai laka tlanbo duhte tan remchang a siamsak tih thawm a hre ve ta a. Ani pawh chuan beisei neive thei nia inhriain Lai (Pawi) tawng leh Duhlian tawng chauh thiam chuan New Delhi chu a pan thla ve ta rawih mai a ni. Hetah hian Pu Hiphei (MP)te leh midang te chuan tul angin an lo buaipui ve bawk awm e. Hun engemaw chen a awm hnu chuan UN chuan United States ah kal theihna an hmuhsak ta a ni.

United States ah chuan kum 1996 khan rambuai vanga refugee niin a lut thla ve ta rawih mai a. A dinhmun anga chhukthla hmasa pawl ani bawk si, tawng thiam bawk silo chu zamna chen chu a awm ve ngei ang. A aia chhuk hmasa te pawh lo awm mahse, khami te awm naah khan an kaltir kher silo, a buai ve khawp ang le! Sawrkar atha hlauh a, case worker an pe hrang zel a, anni chuan buaipui ngaiah an buaipui zel a. Mahni a tei-chhuah hun alo awm lo thei lova, hmun kar a inhlat thei vawng vawng ropui mai si, a bo ngun viau thin awm e.

Anni refugee nih dan hi zawng Somalia ang ani velo. An kalman hi UN lamin a tum saka, chumi chu hna an neih hunah tlem tlemin an rul chauh thin. Hna an neih hma thlatin pawisa an mamawh leina tur an pe theuh bawk a. United States an thlenin thil pawimawh hmasa ber, Social Security number an nei nghal a, chumi chu hnathawh phalna ani nghal bawk. In leh lo an duh ang an nei thei nghal a, kum 2 an awmin Green Card an nei thei a, nupui pasal citizen neilo tan pawh kum 5 an awmin citizenship an apply thei thin bawk a ni.

Hnathawh duh chuan bus a kal reng remchan lohna chen a awm thei si a, motor khalh a zir angai ta a. Ama sawi dan takin, "Midum ho pawhin an khalh thiam chuan ka thiam ve thei hrim hrim, ka ti rilru reng," a ti. Mizoram atanga motor khalh thiam saa lo kal te pawh vawi engemaw zat an fail thinna MVA (Motor Vehicle Administration) ah chuan drivers license (Driving license an ti velo) dil turin written test (traffic law exam) nei turin hmelhriat ten an zuk hruai a. Kei ngei pawh vawi 3 ka fail naah chuan ani tawng thiamlo zawk chu a vawikhat naah a tling nulh pek a, amah pawhin mak a ti zawk viau awm e. Driving test an nei leh a, chutah pawh chuan a vawikhat naah a tling leh a, ama motor chu amah ngeiin hawlam chuan a khalh thei ta anih chu.

Tichuan CNA (Certified Nursing Assistant) nih tuma lehkha a zir pah chuan, US Navy tana nuclear submarine designer pakhat Julie Wessels chu Bethesda, MD ah a enkawl thin a. Hetia enkawl angaihna chhan hi hnungzâng-ruh neilo, thir vuah sak anih vang a ni a. Alu pawh a thlek sual palh chuan a hawisawn thei tawh thin lova, chuvangin vil reng a ngai thin. Julie Wessels a enkawl ban chuan hun a neih dan angin mi in tifaiin a inhlawh thin bawk.


Maryland lamah pawh Mizo ten Presbyterian kohhran an din ve ta a. Hetah hian a u pasal, Pu Ruala te, Pastor Jacob Rodawla te nen chuan an kohhran dinthar chu an phurpui hle thin awm e. An thawhlawm-ip rit tak te chu Pu Ruala chuan ke ngatin (motor a neilo) bank lam a panpui thin. Kohhranmi la tlem viau mahse an biak Pathianah an inghat ngam a, tunah chuan Mizo Presbyterian kohhran chu a chhungkua zawng pawhin kan awm nual ta mai. Hmahruaitu te thahnemngaihna zar ani ngei ang!

Kum 2002 chuan Mizo Day rawn hmangin Art & Culture tirhin Mizoram lam atangin mi engmawzat an lo chhuk a. Mizo Day a zawh chuan Daduhi pualin Berwyn Heights biakin hall, College Park khua, Maryland ah concert siam ani a. Hetah hian Daduhi chuan ama hla phuah, ka nau Sangtean a thluk a siamsak, Sangtea chhang chiah Rintea nen a an lo sak dun, "Lendun Leh Ka Nuam" tih a sak dawn chuan," Rintea awmlo mahse a u a awm reng alawm," tiin zai pui turin dawhsan (stage) ah chuan min sawm chho ta a. Heta Daduhi nen kan zai dun hi kan nu min hmuh hmasak ber anih tak chu.

Kan inhmu ta zeuh zeuh a, kan inhmu ngun ta tawlh tawlh a a mizia ka zir a, ka hrechiang tulh tulh ta bawk a. Atir lam kha chuan a hmel a that lem loh avangin ka iai dawn tep thin a, mahse a ze mawina chuan duhawmna riau (chuai) a nei tlat hian ka hre thin. Khata tang khan ani maithei miin, "Hmeltha chu hmaifang tha ngawt hi an nilo. Hmeltha tur chuan finna leh rilru thianglim, hlim thei tak an nih tel angai," an lo tih thin ka pawm ngamna chu. Ani lah chuan, "Miin tha an ti thei em em che a, mi sawi ang em emin tha ka ti ve miahlo che," min lo ti ve tho bawk a.

Tichuan ka visa a tawp dawn ta si, ani chuan min uider ve viau mahse haw phawt ka tan thain ka hriat avang chuan Aizawl lamah ka hawsan ta a....

22 comments:

  1. In nu chanchin pawh a ngaihnawm hle mai. 2001 kuma mizo lokal ho kha, hawng duh lova cham hlen tum te pawh kha an awm em ni kha? Innu pawh a hmeltha alawm le. Kum lama puitlin deuh hnua chuan, mizia hian mi a hip fo zawk ni tain ka hria. Hmel a pawimawh tihna nilovin.

    ReplyDelete
  2. Seki, i ti lawmawm e :) khawvel nun kalphung mai bakah, ka thlarau nun thlenga min kaihruaitu, ka thlamuanna anih ve khi :)

    ReplyDelete
  3. A ngaihnawm tan dawn chauhva i titawp daih a.... I nupui chuan harsatna tam tak a paltlang tawh a, huaisenna, chhelna, tumruhna, tih hram hramna, rilru nget leh rilru zam ve mai mai ngai lo a nei dawn anih chu. Chutiang mi nen chuan chhungkua in han din dun ta a nia, in fate chu in enkawl zo dawn khawpin ka hria. A chhunzawmna lam a nghahhlelhawm khawp mai.

    "Chawn mar thla" tih tawngkam khi ka vawikhat hriatna a ni. Ka hriatna a zau belh leh ta.

    ReplyDelete
  4. carbou, thanks... "Châwn mar thla" ... saihlum kan hrual dawnin kan châwn thin anih kha. :)

    ReplyDelete
  5. Mrs. Pu Henry :-) A ngaihnawm dangdai khawp mai. A zawmna chhiar a chakawm.. hehe

    ReplyDelete
  6. Ava laklawh reuh e.. Daduhi nena in hlasak hi "Rairah Riang Tur Reng Kalo Ni e" tih kha ani meuh maw?? khi hla khi chu Duet in an sa ngai ami? Daduhi'n a sa ngai awm ka hre bawk silo a. Daduhi leh Rintea Sak kha chu khi hla khi a nibawk silo a. min tibuyai hrep chule. ka u

    ReplyDelete
  7. Hmingliana ka edit theks hairehai :)

    ReplyDelete
  8. " Lendun leh Ka nuam " tih zawk ani lo maw?

    ReplyDelete
  9. Ka Nick Hmingliana tih ka thlak laiin ilo Edit hman chule.lolz

    ReplyDelete
  10. Saite, a hla hming ka hrilh hriat zawk che anih kha :)

    ReplyDelete
  11. Tunlai chu i intuaithar a ngai! In nu khi ka fak teh a nia.. Khitiang nupui tha leh fel i nei hi i vannei ka tiin ka lawmpui khawp che.

    ReplyDelete
  12. Ngaihnawm khawp mai. Hei, a hmel pawh a tha a lawm le. Kei, hetiang lam hi an suai ka ti nia. Thinrim lo la .hhehehe.

    In hlim dun chuan chu tluk chu a awm lovang chu.

    ReplyDelete
  13. keep us posted ... a ngaihnawm don lutuk ... blog i update khat mah mah ... ka zoh ngamloh che i lo soi chhuak a ... ka lawm hle mai ... :)

    ReplyDelete
  14. Hmelthatna chuan a daihrei lo. Chhungril thatna erawh chu damchhung atan ani. Hmangaihna diktak hi chu sum leh pai, hmel leh dinhmun thatna te vanga lo awm ani lo. Hmel lam anilo, kan hmangaih tawp mai. I nupui khi - a chhe love.

    ReplyDelete
  15. A tira i han iai deuh that that lai tak hian i thuziak a tingaihnawmin ka hria! WH Hudson-a'n, "The true essay is essentially personal," a tih kha ka hre chhuak zawk mai. Chhunzawm vat chi a nih hi.

    ReplyDelete
  16. ngaih nawm leh hle mai, khamawm loh thin teh e

    ReplyDelete
  17. han chhunzawm vat vat teh, i hawsan a chuan engtin zel nge.....;)
    -littlerscal-

    ReplyDelete
  18. littlerascal, dam chuan karleh lamah aw :)

    ReplyDelete
  19. Ngaihnawm khawp mai..
    Rinawm takin Part-II ka lo nghak leh fan2 ange :)

    ReplyDelete
  20. Innu chu a hnam zawnga ka ni tur lo nive reng chuan :D
    Fanai hnam hi kan puitling duh phian asin..Fanai pa/nu tuarzuau tak an vang viau ang...hairehai :D

    ReplyDelete